این مقاله راهنمایی جامع برای ایجاد امنیت سایبری در سازمان‌ها ، شرکت شما و برنامه‌ریزی برای آن است که اطلاعات و توصیه‌هایی برای کمک به حفاظت از سیستم‌های فناوری اطلاعات (Information Technology – IT) شما در برابر حملات ارائه می‌دهد. اجرای اقدامات مناسب جهت حفظ امنیت سایبری برای یک کسب‌وکار حیاتی است و با گسترش تحولات، رایانش ابری (Cloud Computing)، دورکاری (Remote Work) و استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی (Artificial Intelligence – AI) در سازمان‌ها، به اهمیت آن روزانه افزوده می‌شود. این روندهای نوظهور باعث می‌شوند شبکه‌ها و سیستم‌های فناوری اطلاعات (IT) و داده‌های موجود در آن‌ها، بیش از پیش در معرض تهدیدات امنیت سایبری (Cybersecurity Threats) قرار گیرند؛ تهدیداتی که می‌توانند در روند کاری یک کسب‌وکار اختلال ایجاد کنند، هزینه‌های قابل توجهی تحمیل کنند و به شهرت شرکت ضربه بزنند.
در نتیجه، جای تعجب نیست که بسیاری از سازمان‌ها در حال سرمایه‌گذاری در حوزه امنیت سایبری هستند. نکته حائز اهمیت، استفاده هوشمندانه از این بودجه است. در این مقاله به تعریف و توصیف امنیت سایبری، اینکه چرا برای سازمان‌ها اهمیت دارد، چه مزایایی به‌همراه دارد و تیم‌های امنیت سایبری (Cybersecurity Teams) با چه چالش‌هایی روبرو هستند و می‌پردازیم.
Cybersecurity چیست؟
در اصل، امنیت سایبری (Cybersecurity) به معنای حفاظت از شبکه‌های فناوری اطلاعات (IT Networks)، سیستم‌ها، برنامه‌ها و داده‌ها در برابر حملات (Attacks)، نفوذها (Intrusions) و دیگر تهدیدات سایبری (Cyber Threats) است. بیشتر این تهدیدات از سوی مهاجمان خارجی صورت می‌گیرد، اما گاهی اوقات مشکلات امنیتی توسط کارکنان یک شرکت، چه به‌صورت عمدی و چه ناخواسته، ایجاد می‌شود.
نقش برنامه‌های امنیت سایبری برای ایجاد امنیت سایبری در سازمان‌ها
برنامه‌های امنیت سایبری (Cybersecurity Programs) از ابزارها و فرایندهای مختلفی برای شناسایی، جلوگیری و متوقف کردن تهدیدات (Threats) استفاده می‌کنند. این برنامه‌ها معمولاً توسط یک تیم امنیت سایبری (Cybersecurity Team) به رهبری یک مدیر ارشد امنیت اطلاعات (Chief Information Security Officer – CISO)، مدیر ارشد امنیت (Chief Security Officer – CSO) یا یک مدیر اجرایی ارشد مدیریت می‌شوند. با این حال، یکی از اصول رایج در میان حرفه‌ای‌های امنیت این است که همه افراد در سازمان مسئولیت حفاظت از اطلاعات را بر عهده دارند.
برنامه‌های امنیت سایبری (Cybersecurity Programs) از ابزارها و فرایندهای مختلفی برای کمک به سازمان‌ها در پیشگیری، شناسایی و متوقف کردن تهدیدات استفاده می‌کنند. این برنامه‌ها معمولاً توسط تیم امنیت سایبری (Cybersecurity Team) و تحت هدایت مدیر ارشد امنیت اطلاعات (CISO) یا مدیر ارشد امنیت (CSO) و سایر مدیران ارشد اجرا می‌شوند
ایجاد فرهنگ امنیت سایبری
این موضوع اهمیت ایجاد یک فرهنگ قوی امنیت سایبری (Cybersecurity Culture) را در سراسر سازمان نشان می‌دهد. این فرهنگ شامل افزایش آگاهی در سراسر سازمان و آموزش کارکنان در خصوص نقش آن‌ها در حفظ امنیت شرکت است. تیم‌های امنیتی باید مسئولیت‌پذیری فردی را ترویج کنند، همکاری بین بخش‌ها را در برنامه‌ریزی‌های امنیتی تشویق کنند و بر جنبه انسانی امنیت متمرکز شوند تا برنامه‌های خود را مؤثرتر سازند.
. با این حال، یکی از اصول پذیرفته شده در این حوزه این است که همه افراد در سازمان مسئولیت حفاظت از اطلاعات را بر عهده دارند. به همین دلیل، ایجاد یک فرهنگ قوی امنیت سایبری از طریق افزایش آگاهی امنیتی در سراسر سازمان و آموزش کارکنان برای موفقیت برنامه‌های امنیت سایبری (Cybersecurity Programs) حیاتی است. تیم‌های امنیتی (Security Teams) باید مسئولیت‌پذیری فردی همکاری بین بخش‌های مختلف را در برنامه‌ریزی امنیتی تقویت کنند و بر جنبه انسانی امنیت سایبری تمرکز داشته باشند.
عاقبت امنیت سایبری ضعیف
حفاظت ضعیف در امنیت سایبری (Cybersecurity) می‌تواند منجر به مشکلات جدی برای کسب‌وکارها شود، از جمله نقض داده‌ها (Data Breaches) که به مهاجمان امکان دسترسی به اطلاعات حساس را می‌دهد. در برخی موارد، مهاجمان توانستند با سوءاستفاده از نقص‌های امنیتی در ابزارهای انتقال فایل (File Transfer Tools) یا شبکه‌های اجتماعی، به سوابق مشتریان دسترسی پیدا کنند. در برخی از این نقض‌ها (Breaches)، صدها میلیون و در یک مورد، میلیاردها حساب کاربری کاربران افشا شد.
یک سیستم امنیتی قوی به یک کسب‌وکار کمک می‌کند تا از مشکلات جلوگیری کند. با داشتن امنیت سایبری مناسب، شرکت‌ها می‌توانند بدون مواجهه با اختلالی در کار و از دست دادن منابع مالی به‌کار خود ادامه دهند.
چالش‌های ایجاد امنیت سایبری در سازمان‌ها
امنیت سایبری (Cybersecurity) چالش‌برانگیز است؛ به‌طوری‌که حتی یک استراتژی به‌ظاهر کامل می‌تواند با وجود یک نقطه ضعف به شکست منجر شود. یکی از اصول مهم در میان متخصصان امنیت این است که تیم‌های امنیتی (Security Teams) برای موفقیت در حفظ این امنیت باید تمامی حملات را متوقف کنند، در‌حالی‌که مهاجمان تنها با یک بار نفوذ به لایه دفاعی (Breaching a Defensive Layer) یک سازمان، می‌توانند به هدف خود برسند.
چالش‌هایی که تیم‌های امنیت سایبری با آن‌ها مواجه هستند شامل موارد زیر است:
- تهدیدها و روش‌های حمله سایبری که به‌طور مداوم در حال تکامل و بهبود هستند.
- افزایش احتمال وقوع حمله سایبری (cyber attack) با افزایش حجم داده‌ها، عملیات دیجیتال و دورکاری کارمندان
- سطح وسیع حملات به دلیل گسترش سیستم‌ها، برنامه‌ها و تلفن‌های همراه.
- نیازهای امنیتی جدید که ناشی از استفاده روزافزون از فناوری ابری (Cloud Technology) و اینترنت اشیا (IoT) است باید برطرف شود. این نیازها توسط پروتکل ارتباطی امن SNMPv3 که در دستگاه‌های اینترنت اشیا IoT شرکت سپهر انفورماتیک درخشان استفاده می‌شود، به صورت کامل رفع شده و دستگاه، از یک محیط شبکه‌ای امن برخوردار می‌شود.
- استفاده از هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (Machine Learning)، از جمله ابزارهای هوش مصنوعی مولد (Generative AI) جهت خودکارسازی حملات.
- محدودیت بودجه، نیروی انسانی و منابع.
- کمبود کارکنانی با مهارت‌های امنیت سایبری (cybersecurity skills).
- کمبود آگاهی امنیت سایبری (cybersecurity awareness) میان کاربران تجاری.
- افزایش استفاده از هوش مصنوعی (AI)، به‌ویژه هوش مصنوعی مولد (Generative AI) مانند ChatGPT، چالش‌های جدیدی در حوزه امنیت سایبری ایجاد می‌کند. به‌عنوان مثال، کاربران ممکن است به‌طور ناخواسته اطلاعات حساس خود را با ابزارهای هوش مصنوعی به اشتراک بگذارند که این اطلاعات می‌تواند در معرض هکرها قرار بگیرد.
برون‌سپاری Outsourcing
یکی از راه‌های مقابله با این چالش‌ها، برون‌سپاری (outsourcing) برخی یا تمامی وظایف امنیت سایبری به ارائه‌دهندگان خدمات مدیریت امنیت (MSSP – Managed Security Service Providers) است. این روش می‌تواند هزینه‌ها را کاهش داده و پیچیدگی‌های مدیریت امنیت داخلی را کم کند. مزایای برون‌سپاری شامل امنیت پایدارتر، پیاده‌سازی سریع‌تر فناوری‌های جدید، دسترسی بهتر به متخصصان امنیت و موارد دیگر است. شرکت‌ها حتی می‌توانند مسئولیت‌های رهبری امنیت اطلاعات را از طریق خدماتی مانند CISO به‌عنوان یک سرویس(CISO-as-a-Service) برون‌سپاری کنند. با این حال، ممکن است معایبی وجود داشته باشد. به‌عنوان مثال، یک MSSP ممکن است به‌خوبی فرهنگ و نیازهای خاص یک شرکت را درک نکند، و اگر همکاری مؤثر نباشد، برون‌سپاری ممکن است به صرفه‌جویی مورد انتظار در هزینه‌ها منجر نشود.
سیستم‌ها و نرم‌افزارهای امنیت سایبری (Cybersecurity Systems and Software)
تکنولوژی‌های امنیت سایبری که کارشناسان امنیت توصیه می‌کنند، سازمان‌ها برای مواجهه با چالش‌های امروزی در حفاظت از شبکه‌ها و سیستم‌ها استفاده کنند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- چارچوب امنیتی Zero Trust (اعتماد صفر) که روش‌های احراز هویت (authentication) سخت‌گیرانه‌ای به‌طور‌مثال احراز چند مرحله‌ای (multi-factor authentication) را بر کاربران و دستگاه‌ها اعمال می‌کند.
- روش‌های احراز هویت چندعاملی (multi-factor authentication) یا روش‌های جدید احراز هویت بدون رمز عبور (passwordless authentication) مانند لینک‌های جادویی (magic links) یا بایومتریکس (biometrics) برای تأیید هویت کاربران.
- انواع فناوری‌های تشخیص و پاسخ به تهدیدات (Threat Detection and Response Technologies)، از جمله خدمات مدیریت‌شده تشخیص و پاسخ (MDR – Managed Detection and Response) و نرم‌افزارهای تشخیص و پاسخ توسعه‌یافته (XDR – Extended Detection and Response)؛ این فناوری‌ها می‌توانند در کاهش تهدیدات امنیتی و خطرات در محیط فناوری اطلاعات (IT environment) کمک کنند.
- توکنیزاسیون (Tokenization) داده‌های حساس برای حفاظت بهتر از آن‌ها در صورت وقوع نقض امنیتی (security breach).
- توسعه ابزارهای مختلفی برای مدیریت و حفاظت از نقاط پایانی (endpoint protection)، پیشگیری از از دست دادن داده‌ها (data loss prevention) و نظارت بر رفتار کاربران (user behavior monitoring)
علاوه بر فناوری‌های پرکاربردی مانند نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس (antivirus software)، فایروال‌ها (firewalls)، شبکه‌های خصوصی مجازی (VPNs – Virtual Private Networks) و ابزارهایی که از کنترل دسترسی (access control)، فیلتر کردن ایمیل (email filtering)، رمزگذاری داده‌ها (data encryption)، نظارت بر امنیت شبکه (network security monitoring)، جلوگیری از نفوذ، مدیریت آسیب‌پذیری و سایر کارکردهای امنیت سایبری پشتیبانی می‌کنند، ابزارهای متعددی نیز وجود دارند که به‌صورت رایگان ارائه می‌شوند و سازمان‌ها می‌توانند از آن‌ها به‌عنوان جایگزین استفاده کنند.
انواع حملات سایبری (Cyber Attacks)
حملات سایبری می‌توانند اهداف متنوعی داشته باشند، از جمله کسب پول کلان با کلاهبرداری و سرقت از حساب‌های بانکی یا شماره کارت‌های اعتباری، درخواست باج از افراد، یا سرقت ارزش‌های معنوی. گاهی اوقات، این حملات با هدف ایجاد اختلال در عملکرد سازمان و ایجاد تظاهراتی علیه سیاست‌های دولتی و شرکتی انجام می‌شوند. پیشگیری این حملات دشوار است، زیرا انواع مختلفی از این حملات وجود دارد. در اینجا برخی از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین انواع آن‌ها آورده شده است:
- بدافزار (Malware): نرم‌افزارهای مخربی که با فریب کاربران و عبور از موانع امنیتی به‌طور مخفیانه بر روی دستگاه‌ها نصب می‌شوند. باج‌افزار (ransomware) معروف‌ترین نوع بدافزار است، اما انواع دیگری مانند روت‌کیت‌ها (rootkits)، تروجان‌ها (Trojans) و جاسوس‌افزارها (spyware) نیز وجود دارند.
- حملات علیه رمز عبور (Password Attacks): هکرها به رمز عبور افراد دسترسی پیدا می‌کنند تا به سیستم‌های فناوری اطلاعات متصل شوند. آن‌ها از روش‌هایی مانند حملات جستجوی فراگیر (brute-force attacks) که با استفاده از ابزارهای کرک خودکار پسورد و ترکیب تمام حروف ممکن برای رسیدن به پسورد نهایی انجام می‌شود، حملات دیکشنری (dictionary attacks) برای فریب افراد و افشای رمز عبور از طریق ایمیل‌های جعلی استفاده می‌کنند.
- حملات منع سرویس توزیع‌شده (DDoS – Distributed Denial of Service Attacks): این حملات با سیلی از پیام‌ها، ارسال درخواست و پاکت‌های ناقص به وب‌سایت‌ها، سرورها یا سیستم‌ها، آن‌ها را از کار می‌اندازند و اغلب برای باج‌گیری یا ایجاد اختلال در عملکرد کسب‌وکارها انجام می‌شوند.
- فیشینگ (Phishing): مهاجمان خود را به فردی معتبر و قابل‌اعتماد (مانند افراد مشهور یا متخصصان) جا می‌زنند (معمولاً از طریق ایمیل) تا قربانیان را به افشای اطلاعات حساس خود فریب دهند. فیشینگ هدفمند (spear phishing) افراد یا شرکت‌های خاص را هدف قرار می‌دهد، در‌حالی‌که حملات(whaling) بر روی مدیران ارشد یک موسسه متمرکز است.
- حملات تزریق SQL (SQL Injection Attacks): هکرها با وارد کردن دستورات مخرب SQL برای ارتباط با پایگاه‌های داده (databases)، آن‌ها را مورد هدف قرار می‌دهند. این دستورات می‌توانند داده‌ها را سرقت کرده، تغییر داده یا حذف کنند یا داده‌های مورد نیاز را استخراج کنند.
- اسکریپت‌نویسی بین سایت‌ها (XSS – Cross-Site Scripting): این حمله با وارد کردن کدهای مخرب به وب‌سایت‌ها یا نرم‌افزارهای تحت وب، می‌تواند داده‌های ذخیره‌شده (مانند کوکی‌ها) را سرقت کند، در نهایت بدافزاری منتشر کند یا عملکرد وب‌سایت‌ها را مختل کند.
- شبکه‌های رباتی (Botnets): شبکه‌ای از دستگاه‌های ویروسی هستند که توسط هکرها از راه دور کنترل می‌شوند و اغلب برای ارسال اسپم به ایمیل‌ها، اجرای ترفندهای کلاهبرداری در صورت کلیک کاربر یا راه‌اندازی حملات منع سرویس توزیع‌شده (DDoS) استفاده می‌شوند.
کدام راهکارها باعث ایجاد امنیت سایبری در سازمان‌ها می‌شود
در زیر برخی از بهترین روش‌های ایجاد امنیت سایبری در سازمان‌ها آمده است که تیم‌های امنیتی (Security Teams) می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند تا سازمان‌شان قربانی حملات سایبری (Cyber Attacks) نشود:
- به‌روزرسانی مداوم سیاست‌ها و برنامه‌ریزی امنیت سایبری
- به‌روزرسانی کنترل‌های امنیت شبکه جهت حفظ تطابق با آخرین تهدیدات برای مثال شرکت سپهر انفورماتیک درخشان با استفاده از پروتکل امن SNMPv3 باعث ایجاد امنیت بیشتر در دستگاه‌های اینترنت اشیا شده است)
- ایجاد آمادگی برای مواجهه با نقض‌های امنیتی (Security Breaches) و سایر حوادث مرتبط
- به‌روز نگه داشتن دانش درباره موضوعات و فناوری‌های امنیتی (Security Technologies)
- ارتقای آگاهی امنیتی (Security Awareness) در میان کارکنان
کارمندان شما اولین خط دفاعی در برابر حملات سایبری هستند. آموزش‌های منظم امنیت سایبری به آن‌ها کمک می‌کند تا تهدیدات احتمالی را تشخیص داده و به‌درستی واکنش نشان دهند.
برنامه‌ریزی جهت آگاهی‌بخشی امنیتی (Security Awareness Training) به‌صورت مستمر بسیار ضروری است، به‌ویژه با توجه به افزایش تعداد افرادی که در بسیاری از سازمان‌ها از خانه کار می‌کنند. دیگر اقدامات ضروری برای مدیریت امنیت سایبری کارکنانی که از راه دور کار می‌کنند شامل استفاده از شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN – Virtual Private Networks)، تقویت سیاست‌های امنیت (Security Policies) و حفاظت از داده‌ها (Data Protection) و تحلیل عملکرد کاربران برای شناسایی فعالیت‌های مشکوک است.
نکات امنیت سایبری برای کسب‌وکارهای کوچک
اقدامات امنیت سایبری به‌صرفه
کسب‌وکارهای کوچک اغلب منابع محدودی برای ایجاد امنیت سایبری (Cybersecurity) دارند، اما این به معنای ناتوانی در اجرای اقدامات امنیتی نیست. آن‌ها می‌توانند بر اصولی مانند انتخاب گذرواژه‌های پیچیده‌تر (Complex Passwords)، به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها (Software Updates) و آموزش کارمندان تمرکز کنند. ابزارهای رایگان مانند آنتی‌ویروس‌ها (Antivirus Software) و سرویس‌های امن ارسال ایمیل نیز می‌توانند سطح خوبی از حفاظت را فراهم کنند.
محافظت از کسب‌وکار با بودجه محدود
حتی با بودجه‌ای محدود، می‌توانید امنیت سایبری خود را بهبود بخشید. بر روی مهم‌ترین حوزه‌ها تمرکز کنید، مانند تأمین امنیت شبکه (Network Security) و آموزش کارمندان خود. در نظر داشته باشید که برخی از جنبه‌های امنیت سایبری را به ارائه‌دهندگان خدمات این حوزه برون‌سپاری کنید، که می‌تواند از راهکارهای داخلی هزینه‌کمتری داشته باشد.
پاسخ به حوادث و بازیابی
ایجاد یک طرح پاسخ به حوادث (Incident Response Plan)
صرف‌نظر از اینکه اقدامات امنیت سایبری شما چقدر قوی باشد، همیشه ممکن است حادثه‌ای رخ دهد. داشتن یک برنامه‌ریزی برای پاسخ مناسب به حوادث باعث می‌شود تا تیم شما در صورت وقوع حمله سایبری کار خود را بداند. این طرح شامل مراحلی برای شناسایی حادثه، مهار تهدید، حذف علت و بازیابی از آسیب باشد.
مراحل انجام شده در طول یک حادثه امنیت سایبری
در هنگام وقوع حادثه، اقدام سریع و قاطعانه ضروری است. مراحل کلیدی که باید دنبال کنید عبارتند از:
- شناسایی: شناسایی نفوذ یا حمله به سریع‌ترین سرعت ممکن.
- مهار: جدا کردن سیستم‌های آسیب‌دیده برای جلوگیری از گسترش.
- حذف: حذف تهدید از سیستم‌های شما.
- بازیابی: بازگرداندن سیستم‌ها و داده‌ها بعد از بک‌آپ‌گیری.
- بررسی پس از حادثه: تحلیل حادثه برای یادگیری از آن و بهبود حفاظت.
نتیجه‌گیری
امنیت سایبری (Cybersecurity) فرایندی است که به‌طور مداوم نیاز به توجه، سرمایه‌گذاری و اقدامات پیشگیرانه دارد. با برنامه‌ریزی درست امنیت سایبری، آموزش کارمندان خود و به‌روز ماندن در مورد آخرین ترفند هکرها، می‌توانید کسب‌وکار خود را از خطرات فزاینده دنیای دیجیتال دور کنید. به یاد داشته باشید، پیشگیری بهتر از درمان است، پس اکنون اقداماتی را برای تأمین آینده کسب‌وکارتان انجام دهید.
