پیشرفت‌های شگرف در دنیای تکنولوژی، چشم‌اندازی از تغییرات بنیادی در صنایع، سازمان‌ها و زندگی روزمره ترسیم کرده است. از حسگرهای نامرئی گرفته تا محاسبات بهینه انرژی (Optimized Energy Computing)، این نوآوری‌ها فرصت‌ها و چالش‌های بسیاری برای مدیران فناوری اطلاعات و سازمان‌ها به همراه دارند.
گزارش اخیر مقالات 2025 گارتنر درباره 10 فناوری و تکنولوژی جدید، اطلاعات مهمی درباره فناوری‌های برتر نوظهور، به ما می‌دهد. سازمان‌هایی که پیش از شکوفایی این فناوری‌ها اقدام به پیاده‌سازی آنها کنند، می‌توانند به پیشرفت‌های قابل‌توجهی دست‌یابند.
در این مقاله، به بررسی این فناوری‌ها، کاربردهای احتمالی آنها و نحوه استفاده سازمان‌ها برای رشد بهتر پرداخته می‌شود.
قبلا درباره موسسه گارتنر ، چرخه محبوبیت و 10 تکنولوژی جدید سال‌های 2021، 2022، 2023 و 2024 مقالاتی فراهم شده‌است.
1. هوش مصنوعی عامل‌گرا
هوش مصنوعی عامل‌گرا (Agentic AI)، به سیستم‌ها و عوامل نرم‌افزاری خودکاری اشاره دارد که توانایی برنامه‌ریزی و اجرای مستقلانه وظایف را بدون نیاز به نظارت مداوم انسان دارند. این سیستم‌ها می‌توانند:
- حجم عظیمی از داده‌ها را با سرعت و دقت بالا تحلیل کنند.
- تصمیم‌گیری کنند.
- به‌صورت مستقلانه عمل‌کنند و به هدف مورد نظر انسان‌ها برسند.
به‌عنوان مثال، هوش مصنوعی عامل‌گرا، به‌صورت شبانه‌روز می‌تواند سیستم‌های مختلف یک سازمان را پایش کرده، الگوهای پیچیده را تحلیل کند و تصمیمات خودکاری (Autonomous Decisions) برای بهبود عملکرد سازمان اتخاذ کند.
پیشبینی سال 2025 گارتنر : تا سال 2028، 15 درصد از تصمیمات روزانه سازمان‌ها توسط سیستم‌های عامل‌گرا انجام خواهد‌شد.
چالش‌ها و ملاحظات:
- نیاز به نظارت مستمر بر این عوامل برای اطمینان از هم‌راستایی تصمیمات‌شان با اهداف سازمانی (Organizational Objectives).
- نیاز به مدیریت مشکلات ناشی از تصمیمات نادرست این سیستم‌ها.
بخوانید: تبدیل صدا به متن با هوش مصنوعی
2. پلتفرم‌های مدیریت هوش مصنوعی
پلتفرم‌های مدیریت هوش مصنوعی (AI Governance Platforms)، چارچوب‌هایی جامع هستند که به بررسی، نظارت و مدیریت جنبه‌های مختلف اخلاقی، قانونی و عملیاتی سیستم‌های هوش مصنوعی می‌پردازند.
بخوانید: آیا هوش مصنوعی قوانین کپی رایت را نقض می‌کند؟
این پلتفرم‌ها بخشی از مدل مدیریت اعتماد، ریسک و امنیت (TRiSM – Trust, Risk, and Security Management) (در مقاله 10 تکنولوژی جدید گارتنر سال 2023 درمورد آن صحبت شده) هستند که با هدف زیر ایجاد شده‌اند:
- اطمینان از پاسخگویی سیستم‌ها (Accountability): سیستم‌های هوش مصنوعی باید طوری طراحی شوند که بتوان عملکرد آنها را نظارت کرد و در صورت بروز خطا، منبع و دلیل آن را متوجه شد.
- هم‌راستایی با قوانین موجود: هوش مصنوعی باید با قوانین و مقررات جاری، از جمله قوانین حفظ حریم خصوصی و داده‌ها، منطبق باشد.
- کاهش خطرات عملیاتی : سیستم‌های هوش مصنوعی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که اشتباهات را به حداقل برسانند و در شرایط بحرانی، قابلیت اصلاح و کنترل داشته باشند.
چالش‌ها:
- پیاده‌سازی این پلتفرم‌ها به دانش عمیق در حوزه حقوق نیاز دارد.
- هزینه اولیه ممکن است برای برخی سازمان‌ها سنگین باشد.
این پلتفرم‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا از بروز مسائل قضایی جلوگیری کنند، نحوه کارکرد الگوریتم‌های هوش مصنوعی را متوجه شوند و قوانینی را برای استفاده مناسب از هوش مصنوعی اعمال کنند. برررسی‌های سال 2025 گارتنر پیشبینی کرده است که تا سال 2028، سازمان‌هایی که از پلتفرم‌های جامع مدیریت فناوری هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، 40 درصد کمتر با مشکلات قضایی مرتبط با هوش مصنوعی مواجه خواهند‌شد.
بخوانید: هوش مصنوعی مولد و تفاوت آن با هوش مصنوعی پیش‌بین
3. امنیت در برابر اطلاعات نادرست
امنیت در برابر اطلاعات نادرست (Disinformation Security) به عنوان یک فناوری نوظهور، بر مقابله با تهدیدات ناشی از تولید و انتشار اطلاعات مخرب و گمراه‌کننده تمرکز دارد؛ اطلاعاتی که اغلب با استفاده از ابزارهای پیشرفته هوش مصنوعی و یادگیری ماشین تولید می‌شوند. این فناوری به حفظ صحت و اصالت اطلاعات، جلوگیری از جعل هویت و محدود‌کردن گسترش اخبار غلط کمک می‌کند.
با گسترش دسترسی به ابزارهای قدرتمند هوش مصنوعی، سازمان‌ها بیش از پیش در معرض خطرات ناشی از اطلاعات نادرست قرار می‌گیرند. این تهدیدات می‌توانند به اعتبار شرکت‌ها آسیب جدی وارد کنند. بر اساس پیشبینی مقالات 2025 گارتنر ، تا سال ۲۰۲۸، بیش از ۵۰ درصد سازمان‌ها از ابزارهای تخصصی برای مقابله با تولید و انتشار اطلاعات نادرست استفاده خواهند کرد، در‌حالی‌که این رقم در حال حاضر کمتر از ۵ درصد است.
بخوانید: آشنایی با تهدیدات امنیتی در سازمان‌ها
4. رمزنگاری پساکوانتومی
رمزنگاری پساکوانتومی (Post-Quantum Cryptography) یکی از فناوری‌های مهم برای مقابله با تهدیدهای ناشی از پیشرفت‌های رایانش کوانتومی است. الگوریتم‌های رمزنگاری (Encryption Algorithms) سنتی که در حال حاضر به‌طور گسترده برای ارتباطات اینترنتی و حفاظت از داده‌ها استفاده می‌شوند، ممکن است در آینده توسط رایانه‌های کوانتومی شکسته و اطلاعات فاش شوند.
رمزنگاری پساکوانتومی با ارائه الگوریتم‌های مقاوم در برابر حملات کوانتومی و سنتی، امنیت داده را ایجاد می‌کند. با این حال، پیاده‌سازی این فناوری با چالش‌های متعددی از جمله نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، شناسایی زیرساخت‌های آسیب‌پذیر و بازطراحی سیستم‌های رمزنگاری موجود همراه است. علی‌رغم این دشواری‌ها، رمزنگاری پساکوانتومی گامی مهم در حفظ اطلاعات به‌شمار می‌رود.
5. هوش محیطی نامرئی: انقلابی در نحوه کار حسگر‌ها
هوش محیطی نامرئی (Ambient Invisible Intelligence) به استفاده گسترده از تگ‌ها (Tags) و حسگرهای هوشمند کوچک و کم‌هزینه اشاره دارد که برای ردیابی و نظارت بر اشیا یا محیط اطراف به کار گرفته می‌شوند. این فناوری با تکیه بر پیشرفت‌های حاصل در فناوری امواج رادیویی (RFID) توسعه‌یافته است. تگ‌های مورد استفاده، با جذب انرژی محیطی (مانند سیگنال‌های رادیویی) شارژ می‌شوند و نیازی به باتری ندارند. این ویژگی هزینه‌ها را به‌طور چشم‌گیری کاهش‌داده و موجب استفاده گسترده از این فناوری در صنایع مختلف شده‌است.
بخوانید: تفاوت تگ‌های Passive و Active در RFID
کاربردها و مزایا:
. خرده‌فروشی و لجستیک (Retail & Logistics): نظارت لحظه‌ای موجودی انبارها اطلاعات مفیدی درباره پر بودن قفسه‌ها به افراد می‌دهد و از ضررهای ناشی از کمبود یا انباشت بیش از حد کالا جلوگیری می‌کند. برای مثال، در زنجیره تأمین کالاهای فاسدشدنی (مانند بستنی)، می‌توان دما را در تمام مراحل ثابت نگه داشت.
. بهداشت و درمان (Healthcare): بیمارستان‌ها می‌توانند تجهیزات پزشکی را با سرعت نظارت کرده و در زمان نیاز به آنها دسترسی داشته باشند که این امر موجب بهبود کیفیت درمان و کاهش زمان پاسخگویی به بیماران می‌شود.
. شهرهای هوشمند (Smart Cities): شهرداری می‌تواند زیرساخت‌های عمومی مانند چراغ‌های خیابان و سطل‌های زباله را به‌صورت هوشمند مدیریت کنند و منابع، انرژی و هزینه‌ها را بهینه‌تر تخصیص‌دهند.
. شستشو: لباس‌های مجهز به سنسورها و تگ‌های زیرمجموعه این تکنولوژی جدید ، توسط ماشین‌لباس‌شویی شناسایی شده و به‌صورت خودکار دما، مواد شوینده و برنامه شستشوی مناسب را تنظیم می‌کنند.
. خانه هوشمند: سنسورهای تعبیه‌شده روی وسایل خانه، به ربات‌های خانگی کمک می‌کند تا موقعیت دقیق اشیا را شناسایی کنند تا دیگر وسیله‌گم نشود.
چشم‌انداز آینده:
بر اساس پیشبینی مقاله سال 2025 گارتنر ، تا سال ۲۰۲۷ فناوری هوش محیطی نامرئی از محدوده پروژه‌های آزمایشی خارج‌شده و به راه‌حلی برای مدیریت چالش‌های واقعی در زمینه‌هایی مانند مدیریت موجودی انبار (Inventory Management) و لجستیک (Logistics) تبدیل شود.
6. محاسبات بهینه انرژی: دستیابی به پایداری انرژی
افزایش فشار بر سازمان‌ها و صنایع برای کاهش ردپای کربن (Carbon Footprint)، باعث شده‌است. محاسبات بهینه انرژی (Energy-Efficient Computing) به یکی از اولویت‌های اصلی تبدیل شود. فرایندهای سنگین محاسباتی، از جمله مدل‌سازی‌های هوش مصنوعی (AI Model Training) و شبیه‌سازی‌های دوقلوی دیجیتال (Digital Twin Simulations)، تأثیرات چشم‌گیری بر محیط زیست دارند و مستلزم اتخاذ رویکردهای نوآورانه برای بهینه‌سازی مصرف انرژی هستند.
تکنولوژی جدید
راهبردهای کلیدی:
- الگوریتم‌های سبز (Green Algorithms):
توسعه‌دهندگان نرم‌افزار بر طراحی الگوریتم‌هایی تمرکز می‌کنند که علاوه بر دقت بالا، مصرف انرژی را به حداقل برسانند؛ مشابه رویکردهایی که در گذشته برای کاهش حجم داده‌های ذخیره‌سازی (Data Compression) اتخاذ می‌شد. - استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر (Renewable Energy):
با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی یا بادی، برای تامین برق مراکز داده و عملیات IT می‌تواند تأثیرات منفی بر محیط زیست را کاهش‌داد. - سخت‌افزار پیشرفته (Advanced Hardware):
فناوری‌های نوینی مانند محاسبات نوری (Optical Computing)، ذخیره‌سازی مبتنی بر DNA (DNA-based Storage) و تراشه‌های نورومورفیک (Neuromorphic Chips)، که شبکه‌های عصبی را شبیه‌سازی می‌کنند، مصرف انرژی را به‌طور چشم‌گیری کاهش می‌دهند.
چشم‌انداز آینده:
با توجه به مقاله‌های سال 2025 گارتنر : تا اواخر دهه ۲۰۲۰، این پیشرفت‌ها به ظهور الگوهای جدید محاسباتی مانند محاسبات کوانتومی و نورومورفیک منجر خواهد‌شد که مصرف انرژی را به‌طور چشم‌گیری کاهش‌داده و عملکرد را حفظ یا حتی افزایش می‌دهند. سازمان‌هایی که این تکنولوژی جدید را به کار می‌گیرند، نه تنها به اهداف خود در زمینه پایداری انرژی دست خواهند یافت، بلکه با کاهش هزینه‌های عملیاتی، مزایای مهمی کسب خواهند کرد.
7. محاسبات هیبریدی
محاسبات هیبریدی (Hybrid Computing) با ترکیب مدل‌های مختلف محاسباتی، ذخیره‌سازی (مانند فناوری مبتنی بر DNA) و شبکه‌ای، امکان حل مسائل پیچیده را با بازدهی و کارایی بیشتر فراهم می‌کند. برخلاف رویکردهای سنتی که به جابه‌جایی بین انواع محاسبات متکی بودند، این تکنولوژی جدید ، واحدهای پردازش مرکزی (CPU) را با واحدهای پردازش گرافیکی (GPU) و واحدهای پردازش تنسور (TPU) تلفیق کرده یا فناوری‌هایی مانند محاسبات لبه‌ای (Edge Computing) را با محاسبات ابری (Cloud Computing) یا سیستم‌های سنتی را با سیستم‌های کوانتومی ادغام می‌کند. این رویکرد یکپارچه به حل مسائل پیچیده و اجرای فرایندهای چندمنظوره کمک می‌کند.
کاربردها و تأثیرات:
- هوش مصنوعی (AI):
مدل‌های هیبریدی به سیستم‌های هوش مصنوعی کمک می‌کنند تا از محدودیت‌های فعلی عبور کرده و عملکردی سریع‌تر و دقیق‌تر ارائه دهند. - تحقیقات علمی:
شبیه‌سازی‌های پیچیده مانند مدل‌سازی اقلیم یا کشف دارو می‌توانند از قدرت محاسباتی پیشرفته سیستم‌های هیبریدی بهره‌مند شوند. - محیط‌های نوآورانه: سازمان‌ها می‌توانند محیط‌های تحول‌آفرینی ایجاد کنند که از ساختارهای سنتی فراتر رفته و نوآوری را در صنایع مختلف تقویت کنند.
چشم‌انداز آینده:
تحول تکنولوژی جدید محاسبات هیبریدی، باعث ترکیب بدون مشکل فناوری‌های مختلف می‌شود. این فناوری برتر، شیوه‌های حل مسئله را از نو تعریف کرده و مرزهای جدیدی در بهره‌وری و نوآوری باز خواهد کرد.
8. محاسبات فضایی (Spatial Computing)
محاسبات فضایی پلی میان دنیای واقعی و دیجیتال ایجاد می‌کند و از فناوری‌هایی مانند واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) بهره می‌برد. بر اساس پیشبینی مقالات سال 2025 گارتنر ، شرکت‌ها با بهره‌گیری از این فناوری، درآمد خود را از ۱۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ به ۱.۷ تریلیون دلار تا سال ۲۰۳۳ افزایش خواهند داد.
بخوانید: عینک اپل و هدست Apple Vision Pro
کاربردها:
- تولید (Manufacturing):
هدست‌های واقعیت افزوده (AR) کارگران را در لحظه برای انجام وظایفی مانند تعمیر تجهیزات راهنمایی می‌کنند و ایده‌های عملیاتی ارائه می‌دهند. - همکاری از راه دور (Remote Collaboration):
تیم‌ها می‌توانند از این تکنولوژی جدید برای همکاری در برنامه‌ریزی شهری، طراحی محصولات یا پروژه‌های مختلف در محیط‌های مجازی استفاده کنند. - خرده‌فروشی (Retail):
اتاق پرو مجازی یا گشت‌وگذار در فروشگاه‌های مجازی، تعامل مشتریان را بهبود می‌بخشند و تجربه خریدی جذاب‌تر ارائه می‌دهند.
🔮 چشم‌انداز آینده:
طبق بررسی سال 2025 گارتنر ، با توسعه تکنولوژی جدید محاسبات فضایی، مرزهای میان دنیای دیجیتال و واقعی بیش از پیش محو خواهند شد و فرصت‌های جدیدی برای افزایش بازده و همکاری برای کارکنان فراهم خواهد‌شد.
9. ربات‌های چندمنظوره Polyfunctional Robots
برخلاف ربات‌های سنتی که برای انجام وظایف محدود و ساده‌ای طراحی شده بودند، ربات‌های چندکاره می‌توانند چندین کار را به‌صورت هم‌زمان انجام دهند و بازده بیشتری داشته باشند.
بخوانید: معرفی ربات انسان‌نمای تسلا
نمونه‌ها:
- در تولید صنعتی، این ربات‌ها می‌توانند هم فعالیت مونتاژ قطعات و هم ارزیابی کیفیت محصولات را انجام دهند.
- در بهداشت و درمان، ربات‌ها می‌توانند هم در بخش مراقبت از بیماران کمک کنند و هم مدیریت موجودی انبار یا ضدعفونی را انجام دهند
🔮 چشم‌انداز آینده:
بر اساس پیشبینی مقالات مرتبط به سال2025 گارتنر ، تا سال ۲۰۳۰، ۸۰درصد از انسان‌ها به‌طور روزانه با ربات‌های هوشمند تعامل خواهند داشت، در حالی که این رقم امروزه کمتر از ۱۰ درصد است.
10. ارتقای و تقویت عصبی Neurological Enhancement
تکنولوژی جدید تقویت عصبی از رابط‌ها یا دستگاه‌های متصل کننده بین مغز و ماشین (BMI) برای بهبود توانایی‌های شناختی انسان استفاده می‌کنند. این واسط‌ها می‌توانند فعالیت مغز را خوانده و رمزگشایی کنند و در حوزه‌های زیر کاربرد داشته باشند:
کاربردها:
- کاربردهای پزشکی: کمک به افراد مبتلا به بیماری پارکینسون برای کنترل لرزش مداوم آنها یا بازگرداندن حس‌هایی مانند شنوایی.
- محیط کار: دستگاه‌هایی که خستگی رانندگان را تشخیص می‌دهند یا تمرکز کارمندان را بهبود می‌بخشند.
- بازاریابی: درک و ارائه اطلاعات دقیقی درباره رفتار مصرف‌کننده و بررسی افکار و احساسات.
🔮 چشم‌انداز آینده:
بر اساس مقالات سال 2025 گارتنر ، تا سال ۲۰۳۰، ۳۰ درصد از کارمندان برای حفظ رقابت در دنیای تحت تسلط هوش مصنوعی به فناوری‌های ارتقای عصبی وابسته خواهند بود.
پیمایش به‌سوی آینده: تصمیم‌گیری برای رهبران فناوری اطلاعات
فناوری‌های نوظهور، فرصت‌ها و چالش‌های متعددی را برای مدیران و فعالان حوزه فناوری اطلاعات (IT) به همراه دارند. چالش اصلی این است که چه زمان و چگونه از این 10 تکنولوژی جدید استفاده شود. برای این منظور، چرخه هیجان گارتنر (Gartner Hype Cycle) ابزار مناسبی برای ارزیابی میزان بلوغ و تحول یک فناوری است. سازمان‌ها می‌توانند با توجه به نیازهای خود، فناوری‌های مورد نظر را در مراحل مختلف چرخه محبوبیت انتخاب و پیاده‌سازی کنند.
نکات کلیدی قابل توجه:
- فناوری‌های آماده اجرا:
فناوری‌هایی مانند محاسبات کم‌مصرف (Energy-Efficient Computing) و هوش نامرئی محیطی (Ambient Invisible Intelligence) به مرحله تحول رسیده‌اند و برای استفاده در موارد خاص آماده هستند. این فناوری‌ها می‌توانند در کوتاه‌مدت مزایای قابل‌توجهی مانند کاهش هزینه و بهبود عملکرد را به همراه داشته باشند. - فناوری‌های در حال تکامل:
فناوری‌هایی نظیر محاسبات هیبریدی (Hybrid Computing) و محاسبات فضایی (Spatial Computing) همچنان در مسیر تکامل قرار دارند. این فناوری‌ها با وجود تحول نسبی، پتانسیل بالایی برای ایجاد تحول و تغییر در صنایع مختلف دارند و می‌توانند به‌طور چشم‌گیری بازده و نوآوری را افزایش دهند. - فناوری‌های نویدبخش آینده:
پیشرفت‌هایی مانند شبکه‌های عصبی (Neural Advancements) و ربات‌های چندمنظوره (Multi-Purpose Robots) با وجود اینکه در مراحل اولیه توسعه قرار دارند، نوید تغییرات بنیادین و چشمگیر در دهه آینده را می‌دهند. این فناوری‌ها می‌توانند روش‌های تولید، خدمات و تعاملات انسانی را به کلی تغییر دهند.
برنامه‌ریزی برای فناوری‌های برتر سال 2025 گارتنر
برای استفاده بهینه از روندهای نوظهور فناوری، مسئولان و مدیران حوزه فناوری اطلاعات باید مسائل زیر را در نظر داشته باشند:
- سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D):
با مطالعه و پایش مداوم فناوری‌های نوظهور (Emerging Technologies) و بررسی پیامدهای آنها برای صنعت خود، آگاهی و آمادگی لازم را جهت استفاده از آنها فراهم کنید. - پروژه‌های آزمایشی (Pilot Projects):
اجرای آزمایشی این فناوری‌ها در مقیاس کوچک، فرصتی برای سنجش امکان‌پذیر بودن (Feasibility) و بازده سرمایه‌گذاری (ROI) فراهم می‌کند. این امر به شما کمک می‌کند تا میزان تأثیر و کارایی فناوری‌ها را بدون مواجهه با مشکلات کلان آن ارزیابی کنید. - برنامه‌ریزی جهت استفاده:
برای پذیرش این فناوری‌ها برنامه‌ریزی کنید. با تحول آنها و ورود به مرحله استفاده، سازمان شما می‌تواند از مزایای حداکثری آنها بهره‌مند شود.
نتیجه‌گیری
جهان با سرعتی بی‌سابقه به‌سوی پیشرفت فناوری گام برمی‌دارد و این 10 تکنولوژی جدید می‌توانند نقشه‌راهی برای نوآوری (Innovation) و رشد پایدار سازمان‌ها باشند.
چه با استفاده از هوش نامرئی محیطی (Ambient Invisible Intelligence) برای ساده‌سازی عملیات و بهبود عملکرد و چه با مطالعه پتانسیل پیشرفت‌های عصبی (Neural Advancements) برای افزایش توانمندی‌های انسانی، سازمان‌ها باید این تغییرات را در بپذیرند. پذیرش فناوری‌های نوظهور تنها یک ضرورت نیست؛ بلکه یک فرصت طلایی برای حفظ و ارتقای شرکت شما میان سایر شرکت‌ها در عصر دیجیتال است.
تصمیم‌هایی که امروز توسط مسئولان و مدیران حوزه فناوری اطلاعات گرفته می‌شود، آینده سازمان‌ها را تعیین خواهد کرد. با اتخاذ رویکردی آینده‌نگرانه و سرمایه‌گذاری استراتژیک در توسعه فناوری‌ها، کسب‌وکارها می‌توانند چالش‌های عصر دیجیتال را مدیریت کرده و موفقیت‌های بزرگی به‌دست آورند.
